Η αρχική κοινή συνθήκη για ανθρώπους και ζώα δεν είναι η ζωικότητα, αλλά μάλλον η ανθρωπινότητα

Eduardo Viveiros de Castro

Η σειρά Shifters είναι έργο σε εξέλιξη, όπου η Marta Bogdańska διερευνά την εργαλειοποίηση των ζώων σε καιρό πολέμου μέσα από φωτογραφίες και άρθρα που συγκεντρώνει, αλλά και δικά της έργα. «Φτωχές εικόνες» που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο αφηγούνται ιστορίες ζώων σε ρόλο μαχητών, κατασκόπων, ηρώων, φορέων θάρρους και αυτοθυσίας από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τη δεκαετία του 1970. Στον απόηχο θεωρήσεων που αμφισβητούν τα νεωτερικά δίπολα υποκείμενο-αντικείμενο, πολιτισμός-φύση, που εγκαθιδρύουν τον «άνθρωπο» ως διάφορο από τον κόσμο και κυρίαρχο σε αυτόν, η Marta Bogdańska επιχειρεί να αφηγηθεί την ιστορία από την οπτική των ζώων, ένα εγχείρημα που εμπνέεται από τις ιδέες του Eric Baratay, πρωτοπόρου θεωρητικού στις Σπουδές ζώων.

Για την παρουσίαση στη PhotoBiennale η καλλιτέχνιδα δημιουργεί ένα έργο για τον συγκεκριμένο χώρο αναπτύσσοντας διάλογο με την τοιχογραφία του Πολύκλειτου Ρέγκου (1903-1984), που αποτοιχίστηκε από το κατεδαφισμένο πλέον Εντευκτήριο Οπλιτών και εκτίθεται μόνιμα στο Πολεμικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Στην εκδοχή της Bogdańska ο ανθρωποκεντρισμός της ιστορικής μάχης αποδομείται και επιχειρείται η ανασύστασή του από την οπτική του ζώου.

Ένα δεύτερο έναυσμα για την καλλιτέχνιδα είναι το αρχείο Boissonnas, που φυλάσσεται στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης. Με ανάθεση της ελληνικής κυβέρνησης το 1921 ο Henri-Paul Boissonnas (1864-1940), κάλυψε φωτογραφικά τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Ο φακός του φωτογράφου αποτύπωσε όλα τα ζώα που συνόδευσαν την επιχείρηση: άλογα, καμήλες και βόδια που χρησιμοποιούσαν για τη μετακίνηση στρατιωτών και τη μεταφορά προμηθειών, αλλά και αιγοπρόβατα που προορίζονταν ως τροφή για τα στρατεύματα.

Ενάντια στην ηγεμονία της δυτικής νεωτερικότητας που κυριαρχεί στη φύση, το έργο της καλλιτέχνιδας προσεγγίζει τις αντιλήψεις των γηγενών λαών για την ύπαρξη ενός κοινού φυσικού κόσμου, αδιαχώριστου από τον ίδιο τον άνθρωπο, αντιλήψεις που βρίσκουν απήχηση στις σύγχρονες θεωρήσεις ανθρωπολόγων που θεωρούν ότι άνθρωποι και ζώα μοιράζονται την ίδια ανθρωπινότητα. Στο Shifters oι συνθήκες ανθρώπινης οικειοποίησης της φύσης ακυρώνονται, μια προσέγγιση που σύγχρονοι μελετητές περιγράφουν ως αποαποικιοποίηση των σχέσεων ανάμεσα σε ανθρώπους και ζώα.