Wanõrĩ só Akwẽ Ktabi! Έτσι αντιλαμβάνονταν οι αρχαίοι την ταυτότητά τους και τη θέση τους στον κόσμο: «Είμαστε άνθρωποι, άνθρωποι με σάρκα και οστά». Ανήκω στον αυτόχθονα λαό Xakriabá της ομόσπονδης πολιτείας Μίνας Ζεράις της Βραζιλίας. Εργάζομαι ανεξάρτητα στον χώρο των οπτικοακουστικών μέσων και της Εθνοφωτογραφίας, ενός μέσου «καταγραφής πτυχών του πολιτισμού και της ζωής ενός λαού». Μέσα από τον φωτογραφικό φακό η φωτογραφία γίνεται ένα νέο «εργαλείο» στον αγώνα των ιθαγενών επιτρέποντας στον «Άλλο» να δει ποιοι πραγματικά είμαστε μέσα από έναν εναλλακτικό τρόπο θέασης. Όλη μου η πορεία είναι συνδεδεμένη με τις κοινότητες ιθαγενών και τη σχολική ζωή, καθώς συμμετέχω στον θεσμό της ειδικής
εκπαίδευσης ιθαγενών που θεσπίστηκε με το σύνταγμα του 1988.
Οι αυτόχθονες πληθυσμοί της Βραζιλίας καλούνται να υπερασπιστούν τις περιοχές τους και τον τρόπο ζωής τους από εξωτερικές παρεμβάσεις και επιδρομές. Αν και τα οπτικοακουστικά μέσα αντιμετωπίζονται από πολλούς στις αυτόχθονες κοινότητες ως «αναγκαίο κακό», οι ίδιοι αναγνωρίζουν ότι μπορούν να αποτελέσουν και ένα «όπλο» χρήσιμο και απαραίτητο στον αγώνα για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους. Τα σύμβολα, οι εικόνες, τα τατουάζ, τα διακοσμητικά στοιχεία, τα στολίδια, οι ήχοι, τα τραγούδια και η μουσικότητα είναι αρχέγονα στοιχεία της κουλτούρας των ιθαγενών, τα οποία όμως μπορεί να είναι δυσερμήνευτα από όσους τα «βλέπουν» εξωτερικά. Τι σημαίνει όμως για μια αυτόχθονα κοινότητα να διαθέτει ένα όπλο «δανεισμένο» από τον «Άλλο» και να οικειοποιείται (εκ νέου) σταδιακά αυτό το εργαλείο για να παρουσιάσει τη δική της οπτική; Αυτό είναι ένα από τα κύρια ερωτήματα που απασχολούν τις συζητήσεις
μεταξύ ιθαγενών κινηματογραφιστών, επικοινωνιολόγων και σκηνοθετών. Ο όρος «Ethnovision», όπως τον χρησιμοποιώ, αναφέρεται ακριβώς στην οπτική του δικού μας κόσμου των ιθαγενών και του κόσμου του «Άλλου» όπως τον βλέπουμε μέσα από το οπτικοακουστικό «αντικειμενικό» πρότυπο.
Όταν επίκειται κινηματογράφηση σε ένα χωριό, μια σειρά διαπραγματεύσεων είναι απαραίτητη, καθώς, ανάλογα με το τι θέλεις να αποτυπώσεις, αυτό μπορεί να έχει επίδραση στις σχέσεις μεταξύ ανθρώπινου και μη στοιχείου –ένα σχετικό παράδειγμα είναι η απεικόνιση του κυνηγιού. Σύμφωνα με την οπτική του σαμάνου, τα πάντα διαθέτουν συνείδηση: η ύπαιθρος, τα δάση, τα ζώα, τα αντικείμενα. Κι όπως το κυνήγι θηραμάτων στο δάσος απαιτεί ειδική άδεια, έτσι και το κυνήγι των εικόνων πρέπει να ακολουθεί αυτά τα ειδικά πρωτόκολλα. Στο «Ethnovision» οι διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους οι ιθαγενείς προσλαμβάνουν τον κόσμο αναδύονται μέσα από τον φακό, καθώς μαθαίνουν να τον χειρίζονται και να τον μετατρέπουν από απειλή σε εργαλείο ή όπλο – δηλαδή σε σύμμαχό τους.
Βιογραφικό
Ο Edgar Kanaykõ Xakriabá ανήκει στον ιθαγενή λαό Xakriabá της πολιτείας Μίνας Ζεράις της Βραζιλίας. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στην Ανθρωπολογία από το Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο της Μίνας Ζεράις. Ασχολείται με την εθνοφωτογραφία, την οποία θεωρεί «μέσο καταγραφής της πτυχής του πολιτισμού- της ζωής ενός λαού». Στο έργο του, η φωτογραφία
μετατρέπεται σε ένα νέο εργαλείο στην υπηρεσία του αγώνα και της αντίστασης, που δίνει τη δυνατότητα στους «άλλους» να δουν τους ιθαγενείς με διαφορετικό τρόπο. Πρόσφατα συμμετείχε σε εκθέσεις όπως οι Véxoa: We Know (Pinacoteca de São Paulo, 2020, σε επιμέλεια Naine Terena), Manjar: Re-conhecimento (Solar dos Abacaxis, Ρίο ντε Τζανέιρο, 2019, σε επιμέλεια Denilson Baniwa και Maria Catarina Duncan), και Urgence et résistance (Espace Shakirail, Παρίσι, 2019, σε επιμέλεια Cristianne Rodrigues). Το 2020 τιμήθηκε με το βραβείο CNPq Photography, Science & Art Award.
